Araç muayenesi en kısa tanımıyla bir aracın yola elverişli olduğunun ve biraz daha geniş teknik bir tanımla fabrika çıkışında almış olduğu onayların devam ettiğinin teyididir.
1996 yılına kadar AB ülkeleri kendi ulusan mevzuatlarına dayanarak muayene yaparken, üye ülkeler 1996 yılında yayınlanan ve asgari şartları tanımlayan 96/96/EC “Yola Elverişlilik” teknik denetimini kabul etti. Üye ülkeler “Çabuk, Basit ve Ucuz” temel prensibine göre yapılan ve ISO/IEC 17020 muayene standardına göre akredite edilmesi istenen istasyonlarda teknik denetim yapmaya başladılar.
Araç Muayenesi ile ilgili AB mevzuatı yıllar içinde iki değişikliğe uğradı:
- 2009 yılında 2009/40/EC ve
- 2014 yılında 2014/45/EC
2014 yılındaki teknik mevzuat hazırlanırken üç noktaya dikkat edildi:
- 2016 yılında devreye giren Genel Güvenlik Mevzuatı (GSR1) mevzuatıyla ağır taşıtlarda zorunlu olan ESP, AEBS ve LDW gibi güvenlik paketlerini denetleyebilecek teknik donanıma (OBD cihazı) sahip olmak,
- Trafik ölümlerini yarıya indirmeyi planlayan 2020 trafik hedefini sağlamak,
- Elektrikli Araçlar (EV, BEV, HEV, PHEV) için iki noktada muayene.
2025 yılında devreye girmesi beklenen yeni mevzuatta şu noktalara ağırlık verilecek:
- Trafik ölümlerini yarıya indirmeyi planlayan 2030 trafik hedefini sağlamak,
- Elektrikli araçlara daha detaylı muayene maddeleri,
- 2024 yılında devreye giren Genel Güvenlik Mevzuatı (GSR2) ile gelen sistemlerin denetlenmesi.
Üye ülkeler isterlerse muayene sıklığını artırabilirler veya ek muayeneler koyabilirler. Örneğin Almanya tüm araçları HU diye adlandırdıkları AB mevzuatına göre denetlerken, ağır ticari taşıtları SP mevzuatına göre ek ve sökme/takmalı bir denetimden daha geçirdi. Bu şekilde daha sıkı bir denetim sağlandı, örneğin yıllık HU muayenesindeki fren kusuru %5’e indi.
TÜRKİYE’DE ARAÇ MUAYENESİ
Ulaştırma bakanlığı o tarihte AB’de geçerli olan 96/96/EC mevzuatından yararlanarak 23.09.2004 tarihli ve 25529 numaralı Resmi Gazete ile “Araç Muayene İstasyonlarının Açılması ve İşletilmesi hakkında Yönetmelik” yayınladı ve buna dayanarak ihaleye gitti.
29 Mayıs 2024 tarihli 8572 numaralı Resmi Gazete ile araç muayenesinin yenilenme süreci başlatıldı. Ancak şartname bedeli yüksek olduğu için detaylara ulaşmak mümkün olmadı. 4 Kasım 2024’de SÖZCÜ gazetesinde CHP Sivas milletvekili Ulaş Karasu’nun “Adrese teslim ihale” başlığıyla verilen haber dışında basına düşen bir haber olmadı.
MEVCUT MUAYENENİN SORUNLARI:
- 2007’den itibaren UAB web sitesinde yayınlanan “kusurlar tablosu” 27.07.2021 tarihli UAB kararıyla artık web sitesinde yayınlanmıyor. Neden?
- 2014/45/EC yayınlanmadığı için muayenede OBD cihazı kullanılmıyor,
- Elektrikli araçlar için ek muayene maddeleri yok,
- Kamyon, çekici ve römork gibi ağır taşıtların fren testleri yüksüz yapılıyor, blokaj yeterli görülüyor ve çekici el freni testi kamyon el fren testi gibi yapılıyor.
- Kusurlar tablosu hatalarla dolu: ayarsız kısa far HK gibi
YAPILMASI GEREKENLER:
- Süreç şeffaf olmalı ve tartışılmalı,
- Muayene mevzuatı AB ile uyumlu olmalı ve değişmeli,
- Ağır taşıtlara Almanya’daki SP gibi ek muayene konulmalı,
- İngiltere’deki gibi şirketlerde araçlarda sorumlu Filo Mühendisi olmalı
