DENİZ KONŞİMENTOSU
Gemiye yüklenen malların taşıma senedi olup, malların mülkiyetini temsil eden tek belgedir.
Deniz konşimentosu, denizyolu / suyolu taşımacılığında en önemli dış ticaret belgelerden biridir. Bir taşıma belgesi olarak işlev görür ve eşyanın taşıyıcı tarafından alındığını ve belirli bir yere taşınmak üzere yüklendiğini kanıtlar. Ayrıca deniz konşimentosu yüklenen malların mülkiyetini belirler.
Aklıma gelmişken söyleyeyim: değerli evraktır ve üzerindeki haklar ciro yoluyla bir başkasına devredilebilir.
Deniz konşimentosunda, malların cinsi, miktarı, varış noktası, yükleyici, alıcı, ihbar adresi, konteyner numaraları, geminin adı, bayrağı, acentenin adı, navluna ilişkin bilgiler gibi temel unsurları içerir. Konşimento, hem taşıyıcı hem de mal sahibi için yasal yükümlülükleri ve hakları belirler.
Deniz konşimentosunun orijinali alıcının eline geçmeden ithal ülkesindeki malların fiili ithal yolu ile çekilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Demek oluyor ki; deniz konşimentosu düşündüğümüzden daha değerli bir belge olup ihraç mallarımızın emniyeti açısından önemi büyüktür.
DENİZ KONŞİMENTOSUNDAKİ MÜLKİYET
Konşimentoda mülkiyet hakkı;
Consignee kısmında kimin adı yazılı ise konşimento o gerçek veya tüzel kişiye aittir. Kuşkusuz ki konşimentonun orijinalinin de mülkiyet hakkını elinde bulunduran kişide olması da esastır.
GÜMRÜKTEKİ MALLARIN TESLİMİNDE KONŞİMENTONUN ÖNEMİ
Ödeme şekline şu an değinmesem de, bir tarafta alıcı, diğer tarafta satıcı olduğunu düşündüğümüzde, alıcı yani ithalatçı konşimentonun bir tek orijinalini bir şekilde eline geçirdiğinde malları gümrükten çekmek için rahatlıkla ordinosunu alabilir. Bir tek orijinal konşimento malın teslimi için yeterli bir belge olduğundan dolayı, konşimentonun öneminden tekrar tekrar bahsetmeye gerek yok sanırım.
KONŞİMENTONUN ÖNEMİ VE MUHAFAZASI
Konşimentonun önemi bu denli büyük iken, konşimentonun muhafaza edilmesi, kaybolmaması, postaya verildiğinde kaybolma olasılıkları göz önünde bulundurularak aksiyon alınmalıdır.
KONŞİMENTO KAYBOLURSA
Konşimentonun kaybolmasına ilişkin olasılıklar çerçevesinde konşimentonun tüm nüshalarının bir arada zımbalı olarak tutulmaması ve postaya verildiğinde ise tüm orijinallerin tek bir kurye ile gönderilmesinin kaybolma olasılığını güçlendireceğini bahisle önlem olarak iki ayrı kurye ile postaya verilmesi gerektiğinin atını çizerim.
Bir şekilde basiretimiz bağlanır da konşimentonun tüm nüshalarını kaybedersek veya tüm orijinal nüshalarının tek bir kurye ile gönderilmesini sağlarsak, belanın bir başka yerden gelmesini beklemeyin bence. Bela zaten sizi bulmuş demektir.
Basiretimiz bağlanırsa… Bence basiretimiz bağlanmasın, dikkat ve özeni elden bırakmayalım.
Konşimentomuz kaybolursa veya postada kaybolursa öncelikli olarak yapmanız gereken şey, dua edin ki bu konşimentonun tüm nüshaları tilki veya çakalların eline geçmesin. Tilki ve çakallar konşimentoyu ne yapacaklar diye bir şey aklınıza gelebilir, bir çakal konşimentoyu farklı bir yolla eline geçirirse her şeyi yapabilir. Yani malların gümrükten çekilmesi de dahil olmak üzere.
BU DENLİ ÖNEMİ OLAN KONŞİMENTONUN AKREDİTİFLERDEKİ ROLÜ
Akreditif konusuna aşağıda değiniyorum. Akreditifin ne olduğunun farkında isek, akreditifteki en önemli belgenin de kuşkusuz ki deniz konşimentosu olduğunu söylemek isterim. Durum böyle olunca akreditifteki en önemli belge olan deniz konşimentosunun sahtesinin bankalara sunulması olasıdır.
BANKALAR VE SAHTE KONŞİMENTO
Bankalara sunulan sahte konşimento ile akreditif bedelinin realize edilerek ihracatçıya ödenmesi her zaman söz konusu olabilir.
Bankalar sahte konşimentoya istinaden akreditif bedelini ihracatçıya ödüyorsa, düşünmek gerek.
Bankalar konşimentonun sahte olduğunun farkına varmıyorlar mı? Bence varmıyorlardır, zira bankalar bankadır, kriminal laboratuvarı değildir.
Sahte konşimentoya istinaden ödeme yapan bankaların sorumluluğu ne olacak peki?
Aşağıdaki yazımın devamını okumak gerek. Hadi okuyalım.
Önce akreditife kısa değineceğim, sonrasında sahte konşimentonun bankalara ne getirip, ne getirmeyeceğine bakalım.
AKREDİTİF VE BANKALARIN MİSYONU
Akreditifi nasıl tanımlarsak, tanımlayalım, farklı kelimelerle ifade edilse de özünde hep şu ifadeleri göreceğiz;
Bankalarca açılan bir nevi şartlı havaledir. Belli şartların yerine getirilmesi ile bankaların birbirlerine ödeme taahhüdü vermeleridir. Şartlı havale olan akreditifin şartlarının yerine getirilmesi esastır. Şartlar yerine getirilirken sıfır hata olmalıdır. Akreditif koşullarının yerine getirilmesi sırasında yapılan hatayı akreditif maalesef af etmiyor. Akreditif yamuk bir dosta benziyor desem yeridir, yamukluk yapıp hata yapana akreditif de yamukluk yapmaktan çekinmiyor.
AKREDİTİF DÖNÜLEMEZ YÜKÜMLÜLÜKTÜR
Adı ve tanımlaması nasıl olursa olsun, amir bankanın uygun bir ibrazı karşılayacağına ilişkin kesin yükümlülüğünü oluşturan dönülemez nitelikte herhangi bir düzenleme anlamına gelir
ÖDEME ŞARTA BAĞLIDIR
Bir nevi şartlı havaledir. Bir ithalat işleminde ithalatla ilgili koşullar olan; Yükleme vadesi, Ödeme şekli, Malın cinsi, Kalite ve fiyatı gibi konuları içeren akreditif mektubunun ithalatçının bankası tarafından yurt dışındaki ihracatçının bankasına gönderilmesi ile mal bedelinin, mal Türkiye’ye gönderilmesinin ardından ödenmesini taahhüt etmektedir.
DİĞER BİR İFADE İLE;
Akreditif, malların yüklendiğini veya hizmetin yerine getirildiğini gösteren şart koşulmuş vesaikin belirlenen süre içerisinde ibraz edilmesi kaydıyla, belirli bir meblağın, malların veya hizmetlerin satıcısına ödeneceğine dair bir banka yükümlülüğüdür.
Akreditifte bankaların aldığı misyon çok önemli olup, hem ithalatçı, hem de ihracatçı için bir güven kaynağıdır.
AKREDİTİFTE BANKALAR SADECE BELGELERE BAKARLAR
Taraflara güven veren akreditifte bankalar mallar asla ilgilenmeyip, kendilerine sunulan ve malları temsil eden evraklarla ilgilenir, evrakların akreditif koşullarına bire bir aynı olması halinde, bankalar akreditifte taahhüt ettikleri parayı ödemek durumundadırlar.
Uniforms Customs and Practice for Documentary Credits Brochure No 600, 2007 Revision by ICC – International Chamber and Commerce article 14/a
MADDE 14
BELGELERİN İNCELENMESİNE İLİŞKİN STANDART
- Görevi çerçevesinde hareket eden bir görevli banka, varsa bir teyit bankası ve amir banka, belgelerin dış görünüşleri itibariyle uygun bir ibrazı oluşturup oluşturmadığını belirlemek için sadece belgeleri esas alarak ibrazı incelemelidir.
denilmektedir.
SUNULAN KONŞİMENTO SAHTE İSE
Sadece belgeleri esas alacak olan bankalara sahte belgeler, sahte konşimento ibraz edilmesi halinde
Uniforms Customs and Practice for Documentary Credits Brochure No 600, 2007 Revision by ICC – International Chamber and Commerce article 34
MADDE 34
BELGELERİN GEÇERLİLİĞİNE İLİŞKİN SORUMLULUK ÜSTLENİLMEMESİ
Bir banka belgelerin şekli, yeterliliği, doğruluğu, gerçek / sahte olup olmadığı veya herhangi bir belgenin hukuki etkisi / sonucu veya bir belgede şarta bağlanan veya o belgeye sonradan eklenen genel veya özel şartlar dolayısıyla hiçbir yükümlülük veya sorumluluk üstlenmediği gibi herhangi bir belgenin temsil ettiği malların, hizmetlerin veya yapılan diğer işlerin mevcut olup olmadığı veya tanımı, miktarı, ağırlığı, kalitesi, durumu, ambalajı, teslimatı ve değerine veya malları gönderenin, taşımacının, navlun komisyoncusunun, alıcının veya malları sigorta edenin veya diğer herhangi bir kişinin iyi niyetine veya eylemine veya ihmallerine, mali durumlarına, icraatına veya ticari itibarına ilişkin olarak hiçbir yükümlülük veya sorumluluk üstlenmez.
Bankalar kendilerine sunulan evrakları doğru olarak kabul edecekler, bu belgeye dayalı olarak ödeme ve iştira işlemini yerine getirecekler ve belgenin sahte olup olmadığını bankalar araştırmak durumunda değiller.
SAHTE EVRAĞIN SORUMLULUĞU
Bankalar evrakların jandarması değillerdir. Bankalara sunulan evraklar sahte olması halinde, buradaki sorumluluk, sahte evrağı bankaya ibraz eden kişi ve kuruluşa aittir.
SAHTE BELGELER KARŞISINDA BANKALAR
Sahte evrağa istinaden ödeme yapan bankalara bu konuda herhangi bir suçlama yöneltilmesi mümkün değildir.
Eğri oturup, düzgün konuşalım… Konşimento sahte ise bankaların bunu araştırması, sahte olduğunu tespit etmesi bankaların görevi midir? Bankaların ise para olup, sahte konşimentonun sahtesini ayırt edecek bir kontrol mekanizması yoktur.
REŞAT BAĞCIOĞLU
ICC Uluslararası Ticaret Odaları
Türkiye Milli Komitesi
Türkiye Bankacılık Komite Başkanlığı üyesi
