Lojistik, taşımacılığın yanı sıra depolama, gümrükleme, sigortalama, katma değerli hizmetler, talep ve stok yönetimi ile terminal hizmetleri faaliyetlerinin eşgüdümlü yapılmasını gerektiren entegre faaliyetler kümesidir. Bu faaliyetler bütünleşik bir şekilde gerçekleştirilirken doğru ürün, doğru yer, doğru zaman, doğru miktar, doğru şekil, doğru doküman ve doğru maliyet performans göstergeleri dikkate alınır.
Kuru limanlar (dry ports, off-docks) lojistiğin terminal hizmetleri kapsamında yer almaktadır. Dünyada denizyolu yük taşımacılığındaki gelişmeler sonucunda mevcut liman kapasiteleri üst düzeylere ulaşmakta ve bu durum liman bölgelerinde tıkanıklıklara ve darboğazlara neden olmaktadır. Limanların arka alanlarındaki elleçleme sayılarındaki artış da benzer sorunlara oluşturmaktadır. Liman bölgesinin genişletme imkanının olmadığı veya zor olduğu durumlarda ise kuru limanlar önemli alternatifler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kuru limanlar, konteynerlerin uzun mesafeli geldikleri veya gidecekleri terminaller ile iç ulaşım ağı arasında bağlantılar kuran bu nedenle tüm küresel tedarik zincirinin ayrılmaz bileşenidirler. Bir veya birkaç limana karayolu veya demiryolu ile bağlanan bir iç terminaldir. Kuru limanlar iç kesimlerde birden fazla taşımacılık modu bulunan, modlar arası aktarma, depolama, gözetim ve gümrük faaliyetlerinin gerçekleştirildiği, uluslararası denizyolu ve demiryolu yük taşımacılığı açısından önemli bir fonksiyona sahip lojistik merkezlerdir.
Kuru liman yaklaşımıyla, deniz limanları, kendisine uzun mesafede demiryolu ve kısa mesafede karayolu bağlantısı ile bağlanan iç kesimlerde yer alan intermodal terminallerde hizmet seviyelerini, kapasitelerini ve depolama alanlarını artırabilmektedir (Lättilä vd., 2013).
Kuru limanlar, gemilere yük yükleme ve gemilerden yük boşaltma dışında bir limanın tüm hizmetlerini sağlar. Kuru limanda depolama, konsolidasyon, konteynerlerin dolum-boşaltım ve bakımı, takip ve izleme, numune/parça alma, tartım, gümrük işlemleri ve diğerleri gibi hizmetler mevcuttur (Roso ve Lumsden, 2010).
Bir kuru limanda dört temel işlev gerçekleşir: iki taşıma modu arasında birim yük transferi; yükün nakliye için birleştirilip hazırlanması, yükün depolanması, yük akışlarının dağıtımı ve lojistik kontrolü (Slack, 1999).
Yukarıda belirtilen işlevlere ek olarak, konteynerlerin bakımı, gümrükleme ve diğer katma değerli hizmetler müşteri ihtiyaçları doğrultusunda kuru limanlarda gerçekleştirilebilir (Roso ve diğerleri, 2009). Aşağıdaki tabloda kuru limanlarda bulunan tesisler ve hizmetler verilmiştir.
Tablo. Kuru limanlarda bulunan tesisler, hizmetler (UNESCAP, 2015’den uyarlanmıştır)
Yer alan tesisler | Hizmetler |
Konteyner dolum ve boşaltım istasyonu (CFS) | Konteyner elleçleme, depolama ve limana sevk hizmetleri (cross-stuffing, cross-docking) |
Erişim yolları, demiryolu ve/veya karayolu bağlantısı | Boş Konteyner Kabul, Kondisyonlama (conditioning-sınıfına göre ayırma) ve teslim hizmetleri |
Depolama alanı | Dökme ve Proje yükü elleçleme ve depolama |
Antrepo | Gümrük muayenesi/işlemleri |
Gümrük ofisi | Numene alma hizmetleri |
Konteyner yıkama, bakım, onarım ve sefer öncesi muayene (Pre-Trip Inspection) hizmeti | Bankacılık / sigorta / finans hizmetleri |
Banka, nakliyeci, acenteler için idari ofisler | Katma değerli hizmetler |
Elleçleme ekipmanları alanı | Gerçek zamanlı bilgi transferi (EDI vd.) |
Güvenlik giriş noktası | Onaylı tartım (kantar) hizmeti |
Ülkemizin de limanların kapasitelerini ve verimliliğini artırmak için birden fazla denizyolu ve/veya demiryolu hattına hizmet veren uygun konum ve büyüklüklerde kuru liman gereksinimi bulunmaktadır.
KAYNAKLAR
Lättilä, L., Henttu, V., Hilmola, O.P., (2013), Hinterland operations of sea ports do matter: Dry port usage effects on transportation costs and CO2 emissions, Transportation Research Part E 55, 23–42.
Roso, V., Lumsden, K., (2010), A review of dry ports, Maritime Economics & Logistics, 12, 196–213.
Roso, V., Woxenius, J., Lumsden, K., (2009), The dry port concept: connecting container seaports with the hinterland, Journal of Transport Geography 17, 338–345.
Slack, B. (1999) Satellite terminals: A local solution to hub congestion? Journal of Transport Geography 7: 24.
UNESCAP, (2015), Planning, development and operation of dry ports of international importance, https://www.unescap.org/sites/default/files/Study%20on%20Planning%2C%20Development%20and%20Operation%20of%20Dry%20Ports%20of%20International%20Importance_26-02-2016.pdf
Prof.Dr.Mehmet TANYAŞ
Maltepe Üniversitesi
Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölüm Başkanı
Lojistik Derneği (LODER) Başkan Yardımcısı
